Εκμάθηση της εσπεράντο

Η εμπειρία έχει δείξει πως εκείνος που πρώτα μαθαίνει την εσπεράντο, μαθαίνει γρηγορότερα άλλες γλώσσες, εν μέρει επειδή η εσπεράντο με την ομαλή και λογική της δομή βοηθά στην κατανόηση της γραμματικής και εν μέρει επειδή η εσπεράντο, κατά κύριο λόγο, είναι βασισμένη σε διεθνείς λέξεις. 80% των ριζών (θεμάτων) των λέξεων προέρχονται από τη λατινική και τις λατινογενείς γλώσσες, αλλά ακόμα και από την αρχαία ελληνική, ρωσική, γερμανική και αγγλική. Ενα ακόμα στοιχείο που συμβάλλει στη διευκόλυνση που παρέχει η εσπεράντο κατά την εκμάθηση άλλων γλωσσών, είναι η δημιουργία θετικής διάθεσης στην εκμάθηση επειδή είναι τόσο εύκολη ώστε οι σπουδαστές της να μπορούν σε μικρό χρονικό διάστημα να έχουν απλούς διαλόγους στη γλώσσα. Η εσπεράντο παρέχει με την ευκρίνεια και τη λογική της, μία γλωσσική αίσθηση και μία καλή βάση για την εκμάθηση άλλων γλωσσών.

Υπάρχουν τουλάχιστον 1.000 οικογένειες σε όλο τον κόσμο που έχουν την εσπεράντο ως καθομιλουμένη. Αυτές οι οικογένειες έχουν κατά κανόνα προέλθει από τη συνάντηση κάποιου ζευγαριού από διαφορετικές χώρες, σε κάποια συνάντηση με αντικείμενο την εσπεράντο.

Malvarma

Λόγω της δομής της γώσσας δεν χρειάζεται να μάθει κάποιος τόσες πολλές λέξεις όπως συμβαίνει όταν διαβάζει κάποια άλλη γλώσσα. Από μία και μοναδική ρίζα λέξης, μπορούν να σχηματιστούν περισσότερες λέξεις με την προσθήκη συλλαβών στην αρχή και το τέλος της. Π.χ. αν προσθέσουμε το mal στην αρχή μίας λέξης, τότε σχηματίζεται το αντίθετό της.

Πάρε για παράδειγμα την ελληνική λέξη πατριώτης. Στην εσπεράντο είναι δομημένη ως εξής:

Τα ουσιαστικά (φανερώνουν πρόσωπα, ζώα ή πράγματα, ενέργεια, κατάσταση ή ιδιότητα) λήγουν πάντα σε -o

Τα επίθετα (φανερώνουν ποιότητα, ιδιότητα του ουσιαστικού) λήγουν πάντα σε -a

La είναι το οριστικό άρθρο (που το χρησιμοποιούμε όταν μιλάμε για πρόσωπο, ζώο ή πράγμα) και είναι πάντα άκλιτο.

Αόριστο άρθρο δεν υπάρχει.

Μετάφρασε:

Ο κύριος τύπος των ρημάτων (απαρέμφατο) λήγει σε -i

Αριθμητικά:

Μπορείς να μεταφράσεις αυτές τις λέξεις στα ελληνικά; Ο τονισμός είναι πάντα στη δεύτερη συλλαβή από το τέλος (παραλήγουσα). Σκέπασε τη δεξιά στήλη.

Μερικά ακόμα στοιχεία για το πώς δημιουργούνται οι λέξεις: Με τη βοήθεια προθέματος (προσθήκη πριν από το θέμα μίας λέξης) και επιθήματος (προσθήκη στο τέλος του θέματος της λέξης για το σχηματισμό άλλης), σχηματίζονται πλήθος νέων λέξεων από το θέμα κάποιας λέξης. Παραδείγματα προθεμάτων, το mal- αποδίδει το αντίθετο

Από το θέμα κάθε λέξης, μπορούν να σχηματιστούν πολλές άλλες, καμιά φορά φτάνουν και τις 50, μόνο μέσω της προσθήκης προθεμάτων και επιθημάτων. Ταυτόχρονα μειώνεται σημαντικά το σύνολο των λέξεων που πρέπει να μάθουμε. Η κατάληξη –eg δηλώνει μεγιστοποίηση ή ενδυνάμωση και η –et, δηλώνει ελαχιστοποίηση ή αποδυνάμωση. Με παρόμοιο τρόπο (προσθήκη του -j) μπορεί να σχηματιστεί ο πληθυντικός, π.χ. domo = σπίτι, domoj = σπίτια, dometo = ένα μικρό σπίτι, σπιτάκι, domego = ένα μεγάλο σπίτι. Pordo = πόρτα, pordego = μία μεγάλη πόρτα, pordeto = μία μικρή πόρτα. Varma = ζεστό, varmega = καυτό, varmeta = χλιαρό.

Το πρόθεμα re- έχει την έννοια του πάλι, ξανά, επιστροφής.

Παραδείγματα του επιθέματος -id, που δηλώνει το νεογέννητο, νεογνό:

Το επίθεμα -in θηλυκό γένος.

Ami σημαίνει ”αγαπά”. Οποιος έχει μάθει μερικά προθέματα και επιθέματα, μπορεί εύκολα να σχηματίσει νέες λέξεις.

Προσωπικές αντωνυμίες (φανερώνουν τα τρία πρόσωπα του λόγου):

Η κατάληξη –a δηλώνει σε ποιον ανήκει κάτι, δηλ. Προσδιορίζει τις κτητικές αντωνυμίες:

1. (ο δυνατός τύπος της προσωπικής αντωνυμίας στη γενική χωρίς τόνο: μου, σου, του, της, μας, σας, τους)

2. (όταν θέλουμε να τονίσουμε πώς κάτι ανήκει σε κάποιον ή να ξεχωρίσουμε καλύτερα τον κτήτορα, μεταχειριζόμαστε αντίστοιχα: δικός μου, δική μου, δικό μου κ.ο.κ.)

Μετάφρασε:

Χρόνοι και εγκλίσεις ρημάτων:

Μετάφρασε:

Επιρρήματα (λέξεις που φανερώνουν τόπο, χρόνο, πόσο κ.ά.) σχηματίζονται με την κατάληξη -e

Πληθυντικός: Η κατάληξη–j σχηματίζει τον πληθυντικό των ουσιαστικών και των επιθέτων.

Το αντικείμενο (το πρόσωπο ή το πράγμα που πηγαίνει η ενέργεια) λήγουν σε –n

Τα παραθετικά των επιθέτων σχηματίζονται με pli και plej:

Τα παραθετικά των επιρρημάτων σχηματίζονται επίσης με pli και plej

Ο συγκριτικός σύνδεσμος -από- αποδίδεται με το ol

Η γενική (παντά στην ερώτηση τίνος, ποιανού) σχηματίζεται με το de.

Ερωτήσεις: Ολες οι ερωτήσεις σχηματίζονται με ερωτηματικές λέξεις, π.χ.

Το αποφατικό μόριο –δεν- (φανερώνει άρνηση)

Το Ne τοποθετείται πριν τη λέξη που δηλώνει άρνηση

Στην εσπεράντο, η σειρά των λέξεων στην πρόταση είναι ευκολότερη απ’ ότι σε άλλες γλώσσες, όπου π.χ. συχνά η σειρά των λέξεων δηλώνει πώς έχουμε ερώτηση. Στην εσπεράντο οι ερωτήσεις αρχίζουν με ερωτηματική λέξη.

Τα αριθμητικά είναι άκλιτα.

Στα ρήματα δεν επέρχεται αλλαγή στα πρόσωπα ή τον αριθμό (ενικό-πληθυντικό).

Τ ο α λ φ ά β η τ ο

Δυστυχώς υπάρχει κάτι που είναι μπερδεμένο με την εσπεράντο και αυτό είναι το αλφάβητο που περιέχει έξι γράμματα με περισπωμένη. Τέτοια σύμβολα, όμως, υπάρχουν και σε άλλες γλώσσες

A, B, C, Ĉ, D, E, F, G, Ĝ, H, Ĥ, I, J, Ĵ, K, L, M, N, O, P, R, S, Ŝ, T, U, Ŭ, V, Z.

a b c ĉ d e f g ĝ h ĥ i j ĵ k l m n o p r s ŝ t u ŭ v z.

Τα γράμματα q, w, x, y δεν υπάρχουν στην εσπεράντο.

Εγώ όμως, δεν προτείνω τη χρήση των γραμμάτων με περισπωμένη, διότι γίνεται μεγάλο μπέρδεμα, π.χ. θα πρέπει να έχουμε ιδιαίτερα πληκτρολόγια για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και δεν νομίζω οι περισσότεροι να το θέλουν. Ο κόσμος έχει χρησιμοποιήσει και κατέχει έναν τύπο πληκτρολογίου. Θεωρώ ότι είναι τελείως λάθος για μία παγκόσμια γλώσσα να επιλεγεί κάποια γλώσσα που δεν είναι δυνατόν να γραφούν όλα τα γράμματά της σε ένα συνηθισμένο πληκτρολόγιο. Μεταξύ πολλών χρηστών, ιδιαίτερα του Διαδικτύου, συνηθίζεται αντί της περισπωμένης να ακολουθείται το γράμμα που παίρνει περισπωμένη με ένα x. Για παράδειγμα, καρέκλα στην εσπεράντο λέγεται seĝo, αλλά μπορεί να γραφεί segxo, όπου το x μετά το g λειτουργεί ως την ^ (=περισπωμένη) πάνω από g.

Το γράμμα x δεν υπάρχει στο αλφάβητο της εσπεράντο και παρουσιάζεται το εξής πλεονέκτημα: αν δοθεί εντολή στον ηλεκτρονικό υπολογιστή να ταξινομήσει τις λέξεις με αλφαβητική σειρά, ταξινομούνται οι λέξεις κανονικά. Το ίδιο πράγμα δεν συμβαίνει αν χρησιμοποιείται αντί του x το h, όπως κάνουν μερικοί.

Το αλφάβητο (με την αντικατάσταση της περισπωμένης από το x) γίνεται:

a b c cx d e f g gx h hx i j jx k l m n o p r s sx t u ux v z,

όπου το x έχει τη χρήση του συμβόλου για την προφορά.

Δυστυχώς αυτό είναι ένα μειονέκτημα (το μοναδικό) της εσπεράντο, αλλά τα πλεονεκτήματα είναι τόσα πολλά που μπορούμε να το αποδεχτούμε. Η εναλλακτική λύση της χρήσης κάποιας άλλης παγκόσμιας γλώσσας που δεν περιέχει γράμματα με περισπωμένη, π.χ. της interlingua, η οποία είναι και αυτή μία καλή και εύκολη διεθνής γλώσσα με θέματα λέξεων από το διεθνές λεξιλόγιο. Σκέψου πως η εσπεράντο έχει 28 γράμματα και πως κάθε γράμμα, πάντα προφέρεται με τον ίδιο τρόπο. Αν μπορείς να διαβάσεις το αλφάβητο με σωστή προφορά, μπορείς να προφέρεις σωστά και όλες τις λέξεις.

Προσωπικά δεν νομίζω ότι με το δεύτερο αλφάβητο παρουσιάζονται προβλήματα στην ανάγνωση και γραφή της εσπεράντο. Αν η εσπεράντο γίνει η μόνη κοινή γλώσσα εργασίας της ΕΕ, θα μπορούσε να συμφωνηθεί η χρήση του x μόνον ως συμβόλου προφοράς.

O Ludvig Zamenhof, έγραφε ”Οταν η γλώσσα μας γίνει επίσημα αποδεκτή από τις κυβερνήσεις των σημαντικότερων χωρών και οι κυβερνήσεις αυτές, μέσω ειδικής νομοθεσίας, εγγυηθούν για την εσπεράντο ένα σίγουρο μέλλον και χρήση της καθώς επίσης και μία ολοκληρωτική προστασία από κάθε προσωπική ιδιοτροπία και προστριβή, τότε μία επιτροπή ειδημόνων, διορισμένη μετά από πλήρη ομοφωνία των κυβερνήσεων, θα έχει το δικαίωμα, άπαξ και διά παντός, να εισάγει τις αλλαγές στα θεμέλια της γλώσσας που έχουν προταθεί, αν οι αλλαγές αυτές θεωρηθούν ότι είναι απαραίτητες, αλλά ώσπου να φθάσουμε σε αυτό το σημείο, πρέπει η Fundamento de Esperanto να παραμείνει χωρίς καμία αλλαγή...”. (Οι μοναδικοί υποχρεωτικοί κανόνες της εσπεράντο, υπάρχουν στο μικρο βιβλίο Fundamento de Esperanto.)

Η προσθήκη νέων λέξεων στην εσπεράντο προέρχεται κυρίως από δύο πηγές. Η μία είναι οι εθνικές λέξεις που έχουν διεθνή εξάπλωση και η άλλη είναι η ίδια η εσπεράντο.

Πριν κάποια νέα ρίζα ή θέμα λέξης γίνει αποδεκτή από την Lingva Komitato, έχει χρησιμοποιηθεί τόσο σε έντυπα, όσο και σε άλλα είδη λόγου και έχει ήδη αρχίσει να χρησιμοποιείται και στον καθημερινό λόγο.

Για τον κόσμο της εσπεράντο, χρησιμοποιείται, μεταξύ άλλων, το Plena Vortaro (ένα πλήρες εικονογραφημένο λεξικό). Το λεξικό αυτό που εκδόθηκε το 1966, περέχει 15.250 ”άρθρα” . Ενα άρθρο περιέχει μία περιγραφή στην εσπεράντο πώς ένα θέμα λέξης (μόρφημα) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία νέων λέξεων και τη σημασία τους. Είναι λίγο δύσκολο να πούμε πόσες λέξεις περιέχει το λεξικό, αλλά μαντεύουμε, περί τις 107.000 λέξεις. Από το 1965 και μετά έχουν προστεθεί πολλές νέες λέξεις.

Υπάρχουν περισσότερα από 125 εξειδικευμένα λεξικά για περίπου 50 τομείς όπως π.χ. φιλοσοφία, τέχνες και τεχνολογίες.

Αδελφή και κουνιάδα

Μέσω του συστήματος με τις προσθήκες των προθεμάτων και επιθημάτων, μπορεί εύκολα να δημιουργηθεί πλήθος νέων λέξεων. Π.χ. bo- δηλώνει συγγένεια μέσω σύζευξης. Αδελφός=Frato, αδελφή=fratino, μητέρα=patrino, κουνιάδος=bofrato, κουνιάδα=bofratino, πεθερά= bopartino κ.ο.κ.

Γιατί δεν αρέσει σε όλους να γίνει η εσπεράντο η μοναδική γλώ σσα εργασίας της ΕΕ και του ΟΗΕ;

Περιεχόμενα

Γιατί πρέπει να μάθεις την εσπεράντο

© Hans Malv, 2004