2-2 Łacina

Łacina

Z uwagi na to, iż esperanto w dużej mierze zbudowane jest na łacinie i językach romańskich, należy temu tematowi poświęcić w tym miejscu trochę uwagi. Imperium rzymskie, -aż do V wieku po Chr.– zajmowało ogromne połacie Europy i miało bezpośredni wpływ na rozwój języków w tym rejonie świata. Głównym powodem tego wpływu był fakt, że łacina była na przestrzeni prawie 2 tysięcy lat, najważniejszym szkolnym przedmiotem w Europie. Nawet po upadku imperium rzymskiego, przez ponad tysiąc dalszych lat, używali łaciny w piśmie i w słowie, wszyscy wykształceni (choć była to, nieliczna elita) – na obszarze Europy zachodniej.

W XVII – tym wieku – ludzie byli mądrzejsi

Łacina przestała być językiem ojczystym przed około tysiącem lat, lecz używana była w konwersacji na terenie Europy, aż do końca XVII wieku. Język łaciński był językiem międzynarodowym znacznie dłużej niż francuski i angielski razem wziąwszy. W XVII wieku, było to dla ówcześnie żyjących samozrozumiałe, że na forum międzynarodowym należy stosować jeden – i to tylko taki język,który nie powodowałby dominacji żadnej ze stron dialogu. Nota bene, łacina jest międzynarodowym językiem roboczym kościoła rzymsko – – katolickiego.

Nikt, kto posiada wiadomości na temat rozwoju kultury i języków w zachodnim świecie na przestrzeni wieków, nie może zaprzeczyć, że łacina miała decydujące w tym względzie znaczenie.

W okresie VI-tego wieku, duże obszary dawnego imperium rzymskiego, zamieszkiwali chrześcijanie, a od VII-mego wieku rozpoczęły się intensywne akcje misjonarskie na północy i na wschodzie Europy. Kościół rzymsko-katolicki posługiwał się wyłącznie językiem łacińskim i to we wszystkich przez wiarę katolicką opanowanych krajach. Misjonarze i wszyscy księża musieli dobrze opanować język łaciński, w którym odbywały się wszystkie nabożeństwa w kościołach, i w którym napisana była biblia oraz inne pisma religijne. Ponieważ tylko znikoma część ludzi w ówczesnych społeczeństwach (oprócz tych, którzy pracowali dla kościoła rzymsko-katolickiego) potrafiła czytać i pisać, dlatego też łacina była całkowicie dominującym językiem pisanym w całej Europie. W każdym kraju Europy znajdowało się grono osób, które zajmowały ważne pozycje, i które potrafiły pisać i mówić po łacinie, co spowodowało, iż język ten był także jedynym, który stosowany był w porozumieniach międzynarodowych. Tę fundamentalną pozycję zachowała łacina w okresie ponad tysiąca lat, w czasie których wywierała decydujący wpływ na rozwój kultury europejskiej. Pierwsze uniwersytety powstały na przestrzeni XII i XIII wieku – i od początku ich istnienia, poprzez wszystkie następujące stulecia, nauka odbywała się wyłącznie po łacinie. Język łaciński wywarł zasadniczy wpływ na rozwój wszystkich nowoczesnych języków europejskich. W katolickiej Europie edukacja szkolna leżała w rękach urzędów kościelnych od zarania jej dziejów, aż do wybuchu rewolucji we Francji (i w zmniejszonym zakresie jeszcze znacznie dłużej). Dzięki łacinie mogły kraje w Europie zachować i rozwijać swoje kulturalne powiązania, – coś, co miało wielkie znaczenie dla ekonomicznego dobrobytu w tych krajach.

600 000 000 ludzi

Języki romańskie wywodzą się bezpośrednio z łaciny mówionej. Do grupy języków romańskich zaliczają się m.in. następujące języki: francuski, hiszpański, portugalski, włoski i rumuński. W językach tych mówi około 600 milionów ludzi, głównie w Europie południowej oraz w Ameryce Łacińskiej (Ameryce Południowej i Centralnej).

Wszystkie obecnie używane języki europejskie, włącznie z językami słowiańskimi, takimi jak: polski i czeski, posiadają ogromną ilość słów pochodzenia łacińskiego lub takich, które wywodzą się pierwotnie z języka greckiego i weszły w nieco zmienionej formie do słownictwa języka łacińskiego. Można by przypuszczać, że większość słów weszła w poczet różnych języków europejskich już bardzo dawno temu,- wtedy, kiedy łacina była popularna, – jest jednak odwrotnie. W okresie ostatnich stu lat rezerwuary słownictwa języków europejskich powiększyły się tak, jak jeszcze nigdy przedtem – i proces ten ma tendencję wzrostową. Cały czas istnieje zapotrzebowanie na nowe słowa – i języki europejskie tworzą je najczęściej przy pomocy łacińskich (lub czasem greckich) rdzeni słownych.

William the Conqueror

W języku angielskim znajduje się ogromna ilość wyrazów pochodzenia łacińskiego albo francuskiego. Jest to bezpośrednią konsekwencją wydarzeń historycznych, bowiem w roku 1066 – Anglia została okupowana przez Wilhelma Zdobywcę i jego po francusku mówiących Normandów, którzy też używali języka łacińskiego i francuskiego w formie pisemnej. Przez następnych wiele stuleci, język francuski był używany jako język mówiony przez bogatych i możnych na terenie Anglii.

We wszystkich dziedzinach nauk, znajduje się tzw. żelazny repertuar łacińskich terminów, a kiedy zachodzi potrzeba budowania nowych określeń, tworzy się je z reguły częściej z wyrazów języka łacińskiego lub czasem greckiego, niż z własnego, ojczystego. Kilka przykładów, odnośnie powyższego: digital, telewizja, satelit, kanał, dieta, kaloria, auto, autobus, konsumpcja, dator.

Zwolennicy łaciny proponują, aby język ten został wspólnym językiem roboczym Unii Europejskiej. Byłby to według mnie nawet dobry pomysł, gdyby nie ta okropnie trudna gramatyka łacińska. Pozwolę sobie zacytować w tym miejscu, fragment z interesującej książki o łacinie, pióra profesora Tore Janssons’ a: „… każdy czasownik posiada ogromną ilość rozmaitych form, które przede wszystkim różnią się od siebie końcówkami. Powodem tego, że jest ich tak wiele, jest fakt, że czasownik w zdaniu może wyrazić tak dużo. Już na pierwszy rzut oka, forma czasownika zawsze wskazuje, która osoba jest podmiotem zdania. Jest tam więc wiele różnych form czasowników dla: ja, ty, on/ona/ono, my, wy, oni/one. Z drugiej strony, nie potrzeba (dzięki tym odmianom czasownika) używać specjalnych słów dla określenia osób: ja, ty, itd.. W języku łacińskim – „wskazuję drogę”, nazywa się: „viam monstro”, natomiast – „oni wskazują drogę”, nazywa się: „viam monstrant”… Dodatkowo forma czasownika wskazuje, kiedy dana czynność odbywa się. Każdy czasownik łaciński posiada 6 form czasowych i dla każdej z tych form istnieje 6 odmian osobowych. Razem więc istnieje dla każdego czasownika 120 różnych form, które wskazują o jaką osobę i czas chodzi w zdaniu…łaciński czasownik może wystąpić okresowo w 300 rozmaitych formach”.

Esperanto jest bardzo łatwym potomkiem łaciny.