Περί γλώσσας
Η Ευρώπη διευρύνεται, τι σημαίνει αυτό;
”Δεν μπορείς να κάνεις τα πράγματα καλύτερα προσποιούμενος ότι τα πάντα είναι εντάξει”. – V S Naipaul
ΕΕ είναι η συντομογραφία της Ευρωπαϊκής Ενωσης και αποτελεί, εν μέρει, υπερεθνικό όργανο συνεργασίας 15 ευρωπαϊκών χωρών: Βέλγιο, Δανία, Φινλανδία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες, Πορτογαλία, Ισπανία, Μεγάλη Βρετανία, Σουηδία, Γερμανία και Αυστρία. Η ΕΕ έχει 15 χώρες/μέλη, αλλά 11 επίσημες γλώσσες. Αυτό οφείλεται στο ότι μερικές χώρες/μέλη έχουν κοινή γλώσσα. Η συνεργασία μεταξύ των χωρών που ανήκουν στην ΕΕ, έχει προχωρήσει αρκετά και σε μία σειρά θεμάτων, οι χώρες/μέλη έχουν εγκαταλείψει την εθνική τους κυριαρχία. Μεταξύ άλλων έχουν δώδεκα χώρες/μέλη κοινό νόμισμα, το ευρώ.
Στο παρόν κείμενο, με ΕΕ εννοούνται τα διάφορα όργανά της, δηλ. Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Συμβούλιο Υπουργών, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, το Ελεγκτικό Συμβούλιο, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων κ.λπ.
Εντεκα επίσημες γλώσσες σημαίνει ότι σε κάθε Συμβούλιο απαιτούνται 110 διερμηνείς. Ενας από τους Σουηδούς διερμηνείς είπε σε συνέντευξη στη μεγάλη καθημερινή σουηδική εφημερίδα Sydsvenska Dagbladet, ότι είναι δύσκολη η μετάφραση στις συνεδριάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και ότι απαιτείται εικοσάχρονη εμπειρία. Είπε, επίσης, ότι είναι τρομερά απαιτητικό να είσαι διερμηνέας και ότι δεν αντέχεις να δουλεύεις περισσότερο από μισή ώρα και γι’ αυτό 3 διερμηνείς εναλλάσσονται.
Επειδή υπάρχει έλλειψη ικανών διερμηνέων, οι ”μικρές γλώσσες” δεν έχουν την ίδια εξυπηρέτηση στις διερμηνείες απ’ ότι έχουν η αγγλική, γαλλική και γερμανική γλώσσα. Είναι συχνό φαινόμενο π.χ. τα δανέζικα να μεταφράζονται στα ελληνικά μέσω της αγγλικής μετάφρασης που σημαίνει ότι αυξάνεται ο κίνδυνος μεταφραστικού λάθους.
Στην προαναφερόμενη σουηδική εφημερίδα, μερικοί Σουηδοί ευρωβουλευτές αναφέρθηκαν στη γλωσσική ανεπάρκεια που υφίσταται στην ΕΕ. Είπαν ότι στις συνεδριάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο ή στις Επιτροπές που έχουν έδρα τις Βρυξέλλες, οι χώροι που βρίσκονται οι διερμηνείς των σουηδικών, ήταν συνήθως άδειοι. ”Είναι φοβερά εκνευριστικό να μην καταλαβαίνεις αυτά που λέγονται”, είπε ένας Σουηδός ευρωβουλευτής και συνέχισε ”Αν υπάρχει κάποιος μεταφραστής στα δανέζικα, προσπαθώ ν’ ακούσω αυτόν. Διαφορετικά ακούω τη αγγγλική μετάφραση. Οταν όμως δεν κατέχεις τέλεια τη γλώσσα, τότε χάνεις πολλά πράγματα... Είναι αρκετοί αυτοί που μας έχουν επιπλήξει επειδή έχουμε μερικές φορές πατήσει λάθος κουμπί κατά τη διάρκεια των ψηφοφοριών. Αλλά δεν είναι και τόσο παράξενο όταν δεν γνωρίζαμε τι ήταν αυτό που θα ψηφίζαμε”.
Η διεθνής κατανόηση βασίζεται στην επικοινωνία η οποία διευκολύνεται από το γεγονός ότι μιλάμε την ίδια γλώσσα. Στις διεθνείς διαπραγματεύσεις, αυτοί που έχουν την αγγλική ως μητρική γλώσσα, έχουν το πλεονέκτημα να διαπραγματεύονται στη δική τους γλώσσα, γεγονός που δημιουργεί μία διανοητική υπεροχή και προπαρασκευάζει την επιτυχία τους. Αυτοί που δεν έχουν την αγγλική ως μητρική γλώσσα, αισθάνονται ότι βρίσκονται σε μειονεκτική θέση και πράγματι έτσι είναι. Θέλουμε εμείς να συνεχίσουν να διαπραγματεύονται οι πολιτικοί μας σε μία γλώσσα που δεν την κατέχουν πλήρως (κάτι που δεν θέλουν να το παραδεχτούν); Οι πολιτικοί της ΕΕ δεν μπορούν να υπολογίζουν ότι πάντα θα υπάρχουν διαθέσιμοι διερμηνείς. Και όπως ένας Σουηδός ευρωβουλευτής είπε: ”Λόγω γλωσσικής ανεπάρκειας, αναγκαζόμαστε πολύ συχνά να λέμε αυτό που μπορούσε να εκφράσουμε στην αγγλική γλώσσα και όχι αυτό που πραγματικά θέλουμε να πούμε”.
Οι περισσότεροι άνθρωποι που εργάζονται στα όργανα της ΕΕ, χρησιμοποιούν καθημερινά μία άλλη γλώσσα από τη μητρική τους, κάτι που εγκυμονεί κινδύνους για λάθος ερμηνείες.
Πολλοί συμμετέχοντες σε συναντήσεις όπου γίνονται ταυτόχρονες διερμηνείες, έχουν αναφέρει ότι είναι πολύ κουραστικό να χρησιμοποιούν ακουστικά και ν’ ακούν κάποιον άλλον που δεν είναι ο ομιλήτής.
Μεταξύ των 381 εκατομμυρίων ανθρώπων στην παρούσα ΕΕ, συμπεριλαμβάνονται και 50 εκατομμύρια οι οποίοι έχουν κάποια άλλη μητρική γλώσσα εκτός των επίσημων 11, π.χ. βασκικά, καταλανικά και ρωσικά. Υπάρχουν στις χώρες/μέλη της ΕΕ περισσότερες από 30 εγχώριες γλώσσες μειονοτήτων και θα γίνουν ακόμα περισσότερες το 2004. Βλ. http://www.eurolang.net/browse.htm.
Ο Βρετανός ευρωπολιτικός Peter Hain αποκάλεσε την αγγλική που μιλιέται στην ΕΕ ως ”Ευρωμπλα- μπλά” και είπε ότι θα ήθελε να σταματήσει αυτή η ιστορία.
Πότε θα αντιληφθούν οι πολιτικοί μας ότι η ΕΕ δεν μπορεί να λειτουργήσει σε ικανοποιητικό βαθμό με τόσες πολλές γλώσσες εργασίας; Εξαρτάται από Εσένα αγαπητέ αναγνώστη να κάνεις κάτι και πρέπει να το κάνεις ΤΩΡΑ.
Σήμερα, γράφεται το 71% των πρωτότυπων κειμένων στην αγγλική και το 29 στη γαλλική. Πιθανώς, σε διάστημα δέκα ετών να γράφονται όλα στην αγγλική. Αυτοί που έχουν τα αγγλικά ως μητρική γλώσσα, έχουν μία μεγάλη γλωσσική υπεροχή. Δυστυχώς, το γλωσσικό πρόβλημα τείνει να τορπιλίσει την ιδέα δημιουργίας της ΕΕ μέσω της επιστροφής της πολιτικής μόνο σε κάποια ελίτ.
Όποιος θέλει να καταφέρει κάτι μέσα στην ΕΕ πρέπει ν’ αποκτήσει συμμάχους από άλλες χώρες. Μία χώρα/μέλος, μόνη της, μπορεί να βρει μεγάλες δυσκολίες να υλοποιήσει κάποια πρόταση. Κάποιος μόνος ή σχεδόν μόνος από τους εκπροσώπους ελληνικού κόμματος, δεν μπορεί να καταφέρει και πολλά πράγματα στην ΕΕ, αν αυτός ή αυτή δεν έχει ένα δίκτυο γνωριμιών μεταξύ των πολιτικών των άλλων χωρών. Οι γυμνασιακές γνώσεις της αγγλικής δεν επαρκούν και να έχει κάποιος πολιτικός συνεχώς μαζί του διερμηνείς δεν είναι ρεαλιστικό.
Η πολυμορφία της ΕΕ με έντεκα επίσημες γλώσσες, βασίζεται στο ότι όλες οι συζητήσεις θα γίνονται σε ειδικούς χώρους εφοδιασμένους με κατάλληλες εγκαταστάσεις για ταυτόχρονη μετάφραση και ακόμα, ότι θα υπάρχουν πάντα διαθέσιμοι διερμηνείς και τεχνικοί όταν χρειάζεται κάποιος να συνομιλήσει με συνάδελφο από άλλη χώρα. Ακόμα και αυτός που έχει την αγγλική ως μητρική γλώσσα, είναι περιορισμένος στον κύκλο επαφών του διότι πολλοί από τα μέλη δεν μιλούν αγγλικά. Η προσωπική επαφή χάνεται, στο μεγαλύτερό της μέρος, όταν γίνεται με τη βοήθεια διερμηνέα. Ομιλία με τη βοήθεια διερμηνέα είναι δυνατή, όχι όμως και εμπιστευτική συνομιλία. Οι εκπρόσωποι των διαφόρων χωρών θα πρέπει να μπορούν να συνομιλούν μεταξύ τους και σε ανεπίσημες περιπτώσεις, όπως π.χ. στα εστιατόρια και τις καφετέριες.
Στην ΕΕ όλες οι ”επίσημες” γλώσσες δεν είναι ισάξιες. Στη γραμματεία δεν μιλιούνται σχεδόν καθόλου οι ”μικρές” γλώσσες όπως π.χ. φιλανδικά και ελληνικά, πράγμα που σημαίνει ότι τα μέλη των μικρών χωρών βρίσκονται σε μειονεκτική όταν θέλουν να κάνουν χρήση των υπηρεσιών της γραμματείας.
Μέσα στην ΕΕ είναι συνηθισμένο φαινόμενο η χρήση ενδιάμεσης γλώσσας. Αυτό σημαίνει ότι σε κάποια διερμηνεία από τα πορτογαλικά στα φιλανδικά, ο Φινλανδός διερμηνέας ακούει την αγγλική μετάφραση και μεταφράζει από αυτή. Δεν υπάρχουν διερμηνείς για μία σειρά γλωσσικών συνδυασμών όπως π.χ. πορτογαλικά –ελληνικά ή δανέζικα- πορτογαλικά και γι’ αυτό αναγκάζονται να κάνουν χρήση ενδιάμεσης γλώσσας.
Σε ταυτόχρονη διερμηνεία μέσω ενδιάμεσης γλώσσας, η απώλεια πληροφοριών μπορεί να είναι πολύ μεγάλη. Σε περίπτωση ταυτόχρονης διερμηνείας χωρίς ενδιάμεση γλώσσα, θεωρείται φυσικό να υπάρχει απώλεια της τάξης του 10% και μία παραποίηση του περιεχομένου της τάξης του 2-3%. Είναι πάρα πολύ δύσκολη η ταυτόχρονη διερμηνεία και είναι αδύνατον να μη γίνουν λάθη. Δεν αρκεί να κατέχει ο διερμηνέας τέλεια και τις δύο γλώσσες και να διαθέτει υψηλή διανόηση, θα πρέπει να κατέχει, επίσης, την επίκαιρη ορολογία και στις δύο γλώσσες. Αυτό σε έναν όλο και πιο πολύπλοκο κόσμο. Πώς μπορεί κάποιος λογικός άνθρωπος να υποστηρίξει ένα τέτοιο σύστημα; Βάσει ενός γλωσσικού προγράμματος-έρευνας που χρηματοδότησε ο ΟΗΕ και αφορούσε όλα τα όργανά του, η απώλεια πληροφοριών κατά τη διερμηνεία μέσω ενδιάμεσης γλώσσας σε συναθροίσεις με επιστημονικό περιεχόμενο είναι της τάξης του 50%
Επανειλλημμένες παρατηρήσεις κατά τη διάρκεια συνεδρίων, έχουν δείξει ότι όσοι από τους συμμετέχοντες έχουν ως μητρική τους τη γλώσσα που χρησιμοποιείται στο συνέδριο, παίρνουν το λόγο πολύ περισσότερες φορές από αυτούς που έχουν άλλη μητρική γλώσσα. Μία δίκαιη λύση είναι να χρησιμοποιούν τη μητρική τους γλώσσα όλοι οι συμμετέχοντες, ή να μη τη χρησιμοποιεί κανένας. Και οι δύο περιπτώσεις είναι καταδικασμένες ν’ αποτύχουν λόγω έλλειψης διερμηνέων, ιδιαίτερα τέτοιων που να κατέχουν την απαραίτητη ορολογία. Η μοναδική λύση του προβλήματος είναι η εφαρμογή από την ΕΕ μίας διεθνούς γλώσσας ως γλώσσα εργασίας, π.χ. την εσπεράντο. Αν το εφαρμόσει αυτό η ΕΕ, θα ακολουθήσει ο ΟΗΕ και όλος ο υπόλοιπος κόσμος.
Η πρώτη εκδοχή από την τόσο σημαντική για την ΕΕ Συνθήκης του Μάαστριχ, ένα κείμενο 253 σελίδων, αποσύρθηκε από τις βιβλιοθήκες και τους τόπους πώλησής της διότι το περιεχόμενο της Συνθήκης ήταν πολύ διαφορετικό στις διάφορες μεταφράσεις του. Εγιναν κατ’ ανάγκη νέες μεταφράσεις και φυσικά επανεκδόθηκε όλο το κείμενο.
Οταν η σημαντική και φροντισμένη μετάφραση της Συνθήκης περιείχε σειρά μεταφραστικών λαθών, πώς να μην υπάρχουν λάθη σε συνηθισμένα έγγραφα και κείμενα; Και ποιές θα είναι οι συνέπειες από αυτό; Σε κάποιο αγγλικό κείμενο αναφερόταν: ”airplanes flying by automatic pilot over nuclear power plants” (αεροπλάνα διευθυνόμενα από αυτόματους πιλότους πάνω από εγκαταστάσεις πυρηνικών εργοστασίων). Η γαλλική μετάφραση ήταν: αεροπλάνα χωρίς πιλότους με το στόχαστρο ρυθμισμένο σε εγκαταστάσεις πυρηνικών εργοστασίων.
Κάτι που συνήθως ξεχνιέται στη δημόσια συζήτηση είναι ότι απαιτείται χρόνος για τη μετάφραση. Στον ΟΗΕ, ο οποίος είναι τελείως διαφορετικά οργανωμένος με μεταφραστές απ’ ότι η ΕΕ, αναφέρεται ότι για ένα μη επείγον κείμενο χρειάζονται 24 μέρες για να είναι διαθέσιμο σε όλες τις επίσημες έξι γλώσσες, ενώ για ένα επείγον κείμενο απαιτούνται έξι μέρες. Στην ΕΕ ο χρόνος μετάφρασης είναι από μία ώρα ως τέσσερις εβδομάδες.
Ως λύση για το διαρκώς αυξανόμενο γλωσσικό πρόβλημα στην ΕΕ, πρότεινε το 1994 ο Γάλλος υπουργός Alain Lamassoure να χρησιμοποιούνται μόνο πέντε γλώσσες εργασίας. Αυτή όμως η πρόταση έγινε αφορμή έντονων διαμαρτυριών από μία σειρά ευρωπαϊκών χωρών.
Περί γλώσσας |
Περιεχόμενα | Η Ευρώπη διευρύνεται, τι σημαίνει αυτό; |
© Hans Malv, 2004